Oleh WAN AZRAIN ADNAN
Kuala Lumpur : Bahasa bukan sekadar alat komunikasi, sebaliknya menjadi lambang budaya yang mencerminkan identiti, sejarah dan jati diri sesebuah bangsa.
Seiring pengumuman Kementerian Pendidikan Malaysia untuk memperluaskan penawaran bahasa elektif di sekolah termasuk bahasa Thai, Khmer dan Vietnam sebagai usaha memperkukuh hubungan serantau ASEAN, isu kedudukan bahasa kebangsaan dan penguasaan dwibahasa kembali menjadi topik perdebatan.
Langkah itu diumumkan sempena Sidang Kemuncak Pemerkasaan Pendidikan 2025 bertemakan ‘Membentuk Masa Depan ASEAN Melalui Kemahiran dan Inovasi’, yang disasarkan kepada generasi muda serantau memandangkan lebih separuh daripada 670 juta penduduk ASEAN kini berusia bawah 35 tahun.
Menteri Pendidikan Fadhlina Sidek dalam kenyataannya menyebut bahawa pelaksanaan dasar dwibahasa negara melalui Bahasa Melayu dan Bahasa Inggeris telah lama menjadi tonggak kolaborasi serantau.
ASEAN: Pasaran Berkembang, Keperluan Bahasa Berkembang
Penubuhan ASEAN pada Ogos 1967 yang kini merangkumi 10 negara — termasuk Malaysia — telah membuka ruang kerjasama dalam pelbagai bidang. Dengan Keluaran Dalam Negara Kasar (KDNK) mencecah USD3.8 trilion pada 2023 dan dijangka menjadi kuasa ekonomi keempat terbesar dunia menjelang 2030, kemahiran pelbagai bahasa dianggap aset penting.
Namun, dalam keghairahan memperkenalkan bahasa asing tambahan, dasar Memartabatkan Bahasa Malaysia dan Memperkukuh Bahasa Inggeris (MBMMBI) tidak boleh diketepikan.
“Pelaksanaan bahasa elektif wajar disokong, tetapi tidak seharusnya mengorbankan sumber yang sepatutnya memperkasa dasar MBMMBI, apatah lagi apabila sumber sedia ada di sekolah masih terhad,” tegas Wan Azrain.
Bahasa Melayu: Masih Gagal Dikuasai Rakyat Sendiri
Realitinya, penguasaan Bahasa Melayu dalam kalangan rakyat masih membimbangkan. Terdapat individu – termasuk segelintir pemimpin – yang masih gagal menguasai bahasa kebangsaan, walaupun telah melalui sistem pendidikan negara.
Sebagai contoh, insiden pada Mac 2024 menyaksikan beberapa Ahli Parlimen mendakwa tidak memahami ucapan Bahasa Melayu oleh Menteri Pelancongan dalam sesi Dewan Rakyat, sekali gus menimbulkan tanda tanya terhadap komitmen kepimpinan terhadap bahasa kebangsaan.
“Jika pemimpin sendiri gagal, apa lagi yang boleh diharapkan daripada rakyat? Ikan busuk bermula dari kepala,” katanya sinis.
Tambah beliau, isu penguasaan Bahasa Melayu turut menjadi polemik apabila segelintir pihak mempertikai pelaksanaan Ujian Pengesahan Literasi Bahasa Melayu (UPLBM) untuk murid Tahun 6 di Sekolah Jenis Kebangsaan sebagai syarat memasuki Sekolah Menengah Kebangsaan.
Bahasa Inggeris: Masih Jauh dari Tahap Kompetitif
Di sebalik kelemahan penguasaan Bahasa Melayu, prestasi Bahasa Inggeris dalam kalangan pelajar turut menunjukkan kemerosotan. Analisis keputusan SPM 2023 mendapati 40.7% daripada 369,674 calon memperoleh gred D, E dan Gagal bagi subjek tersebut.
Kelemahan ini turut diakui Pro-Canselor Universiti Malaysia Sabah pada akhir 2023 yang menyatakan ramai graduan gagal menguasai Bahasa Inggeris hingga menjejaskan peluang pekerjaan.
Fokus MBMMBI: Antara Aspirasi dan Realiti
Menurut Wan Azrain, Malaysia sebagai pengasas dan Pengerusi ASEAN semasa mempunyai kepentingan untuk memupuk integrasi serantau. Namun, keutamaan nasional tetap harus diberi kepada pembangunan modal insan berteraskan penguasaan Bahasa Melayu dan Bahasa Inggeris.
“Segala dana dan sumber mesti diutamakan untuk memperkasakan MBMMBI, termasuk mempertingkat kemahiran guru, menambah bilangan sekolah program dwibahasa (DLP) serta menyediakan kelengkapan pengajaran secukupnya,” katanya.
Beliau menutup kenyataan dengan mengingatkan bahawa bahasa adalah asas kepada pembentukan negara bangsa:
“Bahasa adalah lambang budaya – dan budaya ialah akar jati diri kita sebagai rakyat Malaysia.”
